आता चेक देतांनी आणि घेतांनी काळजी घ्या, बँकेचा चेक आता एका दिवसात क्लीअर होणार, जाणून घ्या RBI चा नवा नियम – rbi new rule same day cheque clearing

नवी दिल्ली : rbi new rule same day cheque clearing भारतीय रिझर्व बँकेने (RBI) देशातील चेक क्लिअरिंग प्रक्रियेत एक मोठा आणि ग्राहकांच्या दृष्टीने फायदेशीर बदल केला आहे. हा बदल 4 ऑक्टोबर, 2025 पासून देशभरात सुरु केला जाणार आहे, आता चेक एकाच दिवसात क्लिअर होणार आहेत. याआधी चेक क्लिअर होण्यासाठी सुमारे दोन दिवसांचा वेळ लागत असे, मात्र नवीन नियमामुळे ग्राहकांना वेगवान व्यवहाराचा फायदा मिळेल.

कसी बदलेल प्रक्रिया?

RBI आता जुनी ‘बॅच क्लिअरिंग’ प्रणाली सोडून ‘सतत चालणारी क्लिअरिंग’ प्रणाली अंमलात आणत आहे. या नव्या प्रणालीअंतर्गत, सकाळी 10 वाजता ते संध्याकाळी 4 वाजेपर्यंत बँक शाखेत जमा केलेले चेक ताबडतोब स्कॅन करून क्लिअरिंग हाऊसला पाठवले जातील. याचा सर्वात मोठा फायदा म्हणजे खात्यातील रक्कम ग्राहकांना अधिक चटकन मिळू शकेल.

बँकांवर काय अंमलबजावणीची जबाबदारी?

नव्या नियमांनुसार, ज्या बँकेकडे चेक सादर केला जातो (ड्रॉई बँक) तिने तो चेक मंजूर करायचा की नाकारायचा याचा निर्णय त्या दिवशी संध्याकाळी 7 वाजेपर्यंत घ्यावा लागेल. जर बँक या वेळेपर्यंत कोणताही निर्णय किंवा प्रतिसाद दिला नाही, तर तो चेक आपोआप मंजूर धरला जाऊन क्लिअरिंगसाठी पाठवला जाईल.

फसवणुकीपासून सुरक्षितता: पॉझिटिव्ह पे सिस्टीम

चेकमधील फसवणूक आणि गैरवापर रोखण्यासाठी RBI ने ‘पॉझिटिव्ह पे’ नावाची एक सुरक्षा प्रणाली अनिवार्य केली आहे. यामध्ये, 50,000 रुपयांपेक्षा जास्त रक्कम असलेल्या चेकसाठी, ग्राहकांना त्या चेकची माहिती (रक्कम, तारीख इ.) इलेक्ट्रॉनिक पद्धतीने बँकेत पुन्हा सांगणे आवश्यक आहे. 5 लाख रुपयांपेक्षा अधिक रकमेच्या चेकसाठी ही प्रक्रिया अनिवार्य आहे. ही माहिती दिली नाही तर चेक रद्दही केला जाऊ शकतो.

बँका देतील अंमलबजावणीला ताकद

ICICI बँकेसारख्या प्रमुख खाजगी बँकेने आधीच जाहीर केले आहे की 4 ऑक्टोबरपासून तिच्याकडून सर्व चेक त्याच दिवशी क्लिअर केले जातील. त्यामुळे ग्राहकांनी चेक जमा करताना बँकेच्या शाखेची ‘कट-ऑफ’ वेळ लक्षात घेणे महत्त्वाचे आहे. RBL बँकेनेही समान पध्दतीने एक-दिवसीय चेक क्लिअरिंग सुरू करण्याचे उद्दिष्ट घेतले आहे.

ग्राहकांनी काय काळजी घ्यावी?

चेक नेहमी बँक शाखेच्या निर्धारित कट-ऑफ वेळेपूर्वी जमा करा.

चेक भरताना रक्कम, तारीख, सही आणि शब्दांत लिहिलेली रक्कम अचूक असल्याची दोनदा तपासणी करा.

चेकवर कोणत्याही प्रकारचे काटेकोरपणे बदल किंवा ओव्हरराईटिंग करू नका.

चेक डिशनर होऊ नये म्हणून आपल्या खात्यात पुरेशी शिल्लक ठेवा.

50,000 रुपयांपेक्षा जास्त रकमेच्या चेकसाठी पॉझिटिव्ह पे प्रणालीचा वापर करून व्यवहार सुरक्षित करा.

सारांशात, RBI चा हा निर्णय भारतीय बँकिंग प्रणालीला अधिक आधुनिक, वेगवान आणि ग्राहकाभिमुख बनवण्याच्या दिशेने उठावणीचा टप्पा आहे.

सूचना: हा लेख केवळ माहितीच्या उद्देशाने तयार केला आहे. कोणत्याही आर्थिक व्यवहारासाठी किंवा विशिष्ट मार्गदर्शनासाठी, कृपया आपल्या बँकेशी थेट संपर्क साधावा.